Straż Graniczna została powołana 16 maja 1991 r. Zgodnie z ustawą jest formacją jednolitą, uzbrojoną i umundurowaną, utworzoną do ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz, odpowiedzialną za organizowanie i prowadzenie kontroli ruchu granicznego, kontrolę legalności pobytu i zatrudnienia cudzoziemców na terytorium RP.
Do zadań Straży Granicznej należy również rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw dotyczących handlu ludźmi.
W szeregach formacji pełni służbę 14,8 tys. funkcjonariuszy (prawie ¼ to kobiety),a zatrudnionych jest prawie 3,5 tys. pracowników. Ponadto w Straży Granicznej służy około 219 psów i 8 koni.
Struktura
W strukturze formacji znajduje się Komenda Główna SG, 9 oddziałów (Morski OSG, Warmińsko-Mazurski OSG, Podlaski OSG, Nadbużański OSG, Bieszczadzki OSG, Karpacki OSG, Śląski OSG, Nadodrzański OSG i Nadwiślański OSG) oraz 3 ośrodki szkolenia (Centrum Szkolenia w Kętrzynie, Centralny Ośrodek Szkolenia w Koszalinie i Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Lubaniu).
Statystyki
Straż Graniczna ochrania granicę lądową RP o długości ponad 3,5 tysiąca km, a odprawy graniczne prowadzone są na 70 przejściach granicznych: 19 drogowych, 14 kolejowych, 18 morskich, 1 rzecznym i 18 lotniczych.
W 2016 roku funkcjonariusze SG odprawili 47 551 099 podróżnych (na kierunku do i z Polski), w tym: 22 634 438 na granicy z Ukrainą, 7 925 167 na granicy z Białorusią, 4 265 117 na granicy z Rosją oraz 12 726 377 w portach lotniczych i morskich. Odmówili wjazdu 118 060 cudzoziemcom nie spełniających warunków wjazdu na terytorium RP, określonych w Kodeksie Granicznym Schengen i ustawie o cudzoziemcach.
Przyjęli 4480 wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej obejmującej 11 274 cudzoziemców.
Zatrzymali 6 683 obywateli państw trzecich za usiłowanie lub przekroczenie granicy państwowej wbrew przepisom, z czego 2 535 na granicy zewnętrznej na kierunku do Polski (176 na tzw. granicy zielonej).
Za nielegalny pobyt na terytorium RP w 2016 roku zatrzymali 18 492 obywateli państw trzecich, a za wykonywanie pracy niezgodnie z przepisami - 2 242.
W 2016 roku Straż Graniczna ujawniła towary pochodzące z przestępstwa na łączną kwotę ponad 345,9 mln złotych, w tym papierosy za prawie 126 mln, tytoń za 91,7 mln i pojazdy – 43,5 mln.
Misje zagraniczne
W ramach działań koordynowanych przez Agencję Frontex oraz na podstawie umów bilateralnych funkcjonariusze SG wspierają służby graniczne poza granicami naszego kraju.
W 2016 r. w działaniach operacyjnych koordynowanych przez Frontex wzięło udział 433 funkcjonariuszy SG. Misje pełnili w Grecji, Bułgarii, Hiszpanii, Rumunii, Chorwacji, we Włoszech, na Węgrzech i Litwie. Funkcjonariusze korzystali ze specjalistycznego sprzętu, będącego na wyposażeniu Straży Granicznej. Wstępna deklaracja zaangażowania Straży Granicznej w działania agencji w 2017 roku zakładała, że w misjach weźmie udział 149 funkcjonariuszy SG. Reagujemy jednak dynamicznie na rozwój sytuacji, w miarę potrzeb zwiększając nasze zaangażowanie na wnioski Frontexu.
W ramach porozumień dwustronnych 2016 w misji na Słowenii, Węgrzech i w Macedonii uczestniczyło 144 funkcjonariuszy SG. W 2017 roku (06.03.-04.04.2017 r.) z misją w Macedonii przebywało 30 funkcjonariuszy. W obecnej chwili trwa tam kolejna, piąta już misja, w której uczestniczy kolejnych 30 funkcjonariuszy. Pod koniec maja nastąpi ich rotacja. Taka sama liczba funkcjonariuszy będzie kontynuować działania do 30 czerwca. Zaplanowane są już kolejne misje.
Wyposażenie
Straż Graniczna jest jedną z najnowocześniejszych polskich formacji mundurowych. Pojazdy będące na wyposażeniu SG: 945 samochodów patrolowych, 323 samochodów terenowych, 443 motocykli, 209 quadów, 49 skuterów śnieżnych, 26 łodzi patrolowych, 78 pojazdów obserwacyjnych i 38 schengenbusów. Formacja dysponuje 8 samolotami i 6 śmigłowcami.
1 stycznia weszła w życie ustawa ustanawiająca program modernizacji służb mundurowych podległych MSWiA. Przewiduje on, że do końca 2020 roku do policji, straży pożarnej i granicznej oraz BOR trafi ponad 9 mld zł. Ponad 1,2 mld zł trafi do Straży Granicznej.
W ramach programu modernizacji planuje się zakup kilkuset pojazdów, w tym głównie samochodów patrolowych i terenowych, mikrobusów, ambulansów medycznych oraz motocykli i skuterów śnieżnych. Środki finansowe zostaną również przeznaczone na budowę i modernizację około 70 obiektów SG. Wybudowane zostaną nowe siedziby dla dwóch placówek, kolejne 10 przejdzie gruntowny remont.
W planach jest również zakup śmigłowca, a także dwóch samolotów z dofinansowaniem ze środków unijnych. Mają być bowiem one wykorzystywane w misjach zagranicznych na południu Europy.
Priorytetem jest rozbudowa systemu wież obserwacyjnych, zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie granicy, pozwalającego monitorować sytuację na granicy 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu, o każdej porze dnia i nocy, niemal w każdych warunkach pogodowych.
W tej chwili na granicy z Rosją, Białorusią i Ukrainą funkcjonuje 25 instalacji: 14 w Nadbużańskim OSG, 6 w Warmińsko-Mazurskim OSG, 3 w Bieszczadzkim OSG i 2 w Podlaskiem OSG. Do końca 2018 roku planowana jest budowa 13 kolejnych.